Maatschappelijk
de coöperatie
herpositioneren
Vanwege haar ‘roots’ in de lokale gemeenschap(pen) van haar leden is de coöperatie bij uitstek verbonden aan de samenleving. En toch lopen de coöperaties, misschien juist wel dóór hun oriëntatie op het ledenbelang, nog niet altijd voorop bij maatschappelijke vernieuwing. Sterker nog: de legitimiteit van de coöperatie staat in sommige sectoren zelfs onder druk. We staan voor grote maatschappelijke uitdagingen en ‘meer coöperatie’ kan daar een belangrijke rol bij spelen. Tijd voor een nieuwe maatschappelijke positionering van de coöperatie. Maar: hoe dan?
idden in de jaren van de industrialisatie ontstond de coöperatie als tegenbeweging en ‘derde weg’ tussen communisme (arbeid) en kapitalisme (kapitaal). Met belangrijke ‘verbroederende’ waarden verbonden aan de coöperatie, passend bij de geest van die tijd, groeide de coöperatie al snel uit tot een internationale ‘beweging’. Nu het 'falen’ van markt en overheid opnieuw zichtbaar wordt in grote maatschappelijke opgaven, is de coöperatie weer helemaal 'terug van weg geweest’. Delen is ‘in’ en we willen niet een wereld gedomineerd door weinigen en met een toenemende kloof tussen rijk en arm. Opmerkelijk is dat de succesvolle ‘deelplatforms’ van vandaag toch alle gericht zijn op de verrijking van enkelen—dat nodigt uit toe een alternatief! De werkwijze van ‘conflict’, inherent aan het politieke, economische en zelfs juridische systeem, rijmt lastig met de toenemende erkenning van de verbondenheid en inter-afhankelijkheid van de wereldsamenleving. Samenwerking lijkt de logische volgende stap: een maatschappij die coöperatiever wordt.
Van oudsher kent de cultuur van de Nederlandse coöperatie wel een mooie balans tussen commercie en cohesie. Enerzijds niet zo extreem als de Angelsaksische landen, waar de laatste twee decennia een flinke coöperatieve kaalslag plaatsvond door focus op korte termijn financieel rendement vanuit eigenbelang. Anderzijds evenmin zo ‘extreem’ als bijvoorbeeld de Mediterrane coöperaties, waar de sociale rol van de coöperaties nog wel eens tekort doet aan een gezonde bedrijfsvoering.
Ook zien we het afgelopen decennium de opkomst van vele honderden nieuwe, lokale coöperaties: in duurzame energiecoöperaties; zorgcoöperaties (die overigens vaak verenigingen of stichtingen zijn); coöperatieve lokale korte voedselketens, al dan niet in de vorm van boer-burger combinaties; coöperaties in de sfeer van wonen; enz. Nederland is cultureel dus best een coöperatief land en dat biedt hoop, zeker ook in crisistijd. CO-OP Champions ondersteunt (ook) jonge coöperaties bij hun ontwikkeling en levert langs deze lijn bewust een bijdrage aan de grotere maatschappelijke transitieprocessen.